Reprodukcja koloru

• Wstęp

W naturze wszystkie obrazy są złożone z nieskończonej liczby kolorów i odcieni. Każdy punkt rozprasza określoną ilość światła czerwonego, zielonego i niebieskiego (RGB). Jakość i wierność odwzorowania koloru zależy od trzech czynników: koloru, waloru i jakości obrazu. Kolor Kolor jest tworzony przez mieszanie barw podstawowych. Pod wyrażeniem „mieszanie kolorów“ kryje się wiele różnych pojęć. W zależności od zastosowanej metody, mieszanie dwóch lub więcej barw może dać całkowicie różne rezultaty. W kolorymetrii rozróżniamy kilka rodzajów mieszania:

• Mieszanie addytywne
  Polega ono na łączeniu kilku wiązek promieniowania świetlnego o różnej długości fali, które tworzą nowy kolor. Na przykład połączenie w równych ilościach barw pierwszorzędowych: czerwonej, zielonej i niebieskiej da wrażenie koloru białego (jeśli natężenie źródeł światła będzie niskie, to otrzymamy szarość). Ten typ mieszania jest używany na przykład w telewizorach i monitorach komputerowych.

·         Mieszanie subtraktywne
Jeśli od białego światła będziemy odejmować część jego widma, to otrzymamy nową barwę za pomocą subtrakcji. Jeśli położymy na sobie barwne folie, to za pomoca subtrakcji stworzymy nową barwę. Każda z folii zatrzyma (pochłonie) częśc promieniowania. Barwami pierwszorzędowymi używanymi w poligrafii i fotografii są Cyjan, Magenta i Żółty. Mieszanie materii, jaką są na przykład farby drukarskie, jest również mieszaniem subtraktywnym. Mieszanina cyjanu i żółtego da kolor zielony. Cyjan zaabsorbuje część czerwoną promieniowania widzialnego, a żółty pochłonie część niebieską. W rezultacie powstaje zieleń.

·         Mieszanie optyczne
Mieszanie optyczne zachodzi, gdy obok siebie znajdują się dwa pola barwne. Widziane z daleka równocześnie pobudzają receptory w oku, dając wspólne wrażenie barwne. Ma to na przykład miejsce podczas oglądania kilku zrastrowanych obrazów, nałożonych na siebie i oglądanych z większej odległości.

W drukowaniu offsetowym triadowym następuje zatem połączenie mieszania subtraktywnego oraz optycznego.

• Walor

Walor zmienia się w zależności od ilości światła odebranego przez oko. W poligrafii zróżnicowanie barw jest osiągane za pomocą rozbicia obrazu na separacje za pomocą rastra – małych punkcików o różnej wielkości.

• Jakość obrazu

Jakość obrazu zależy od rozmiaru punktów go tworzących. Ilość punktów na centymetr kwadratowy określa dokładność reprodukcji oraz determinuje ilość szczegółów reprodukowanego obrazu.

• System Pantone

Obecnie system PantoneŽ w poligrafii jest najszybszym środkiem komunikacji w dziedzinie koloru. Użycie przez firmę BRANCHER marki PantoneŽ obliguje do przystosowania farb do wzorców i stosowania pigmentów, znajdujących się na liście referencyjnej. Aby odnowić homologację firma BRANCHER corocznie porównuje swoje farby do produktów bazowych PantoneŽ.
System PantoneŽ jest formą rozszerzenia palety dostępnych barw i obecnie zawiera 1000 odcieni, które są tworzone za pomocą 13 odcieni podstawowych, neutralnej czerni oraz transparentnej laki. Każdy z odcieni ma swój odpowiednik dla podłoży powlekanych i niepowlekanych.
Wzornik PantoneŽ nie powinien być postrzegany jako wzornik kolorymetryczny lecz raczej jako przewodnik zawierający formuły, które ułatwiają otrzymanie żądanej barwy.

Użycie wzornika wymaga kilku uwag:

• Wzornik jest drukowany techniką offsetową bez roztworu nawilżającego. Gęstości optyczne niektórych barw (np. Blue 072, Reflex Blue) może być wyższa niż w przypadku drukowania z roztworem. Można zaobserwować zmiany gęstości optycznych pomiędzy poszczególnymi wydaniami wzornika.

• Wystawienie na działanie światła i tarcie powstałe w czasie częstego przeglądania może zafałszować gęstość optyczną farb. Zaleca się przechowywanie wzornika z dala od światła oraz coroczna wymiana wzornika.

• Porównanie kolorymetryczne odbitki przemysłowej z kolorem PantoneŽ oraz odbitką z wzornika często wykazuje odchylenia barwy.

Odchylenie to wynika z następujących przyczyn:

• Technologii drukowania

·         Offset z roztworem nawilżającym lub inna.

·         Równowaga woda/farba.

·         Jakość płyt formowych.

• Użytego podłoża drukowego

Podłoża drukowe mają różną białość i powierzchnię, co wpływa na barwę końcową.

• Użyte farby

Niektóre farby wymagają specyficznych właściwości wytrzymałościowych na światło, ciepło i inne. Wymagania takie mogą powodować konieczność użycia pigmentów, które nie znajdują się na liście preferowanych przez PantoneŽ, co może skutkować, że barwa wydaje się mniej „świeża“.

• Obróbka po druku

Lakierowanie może wpłynąć na końcowy efekt barwny.
Wzornik PantoneŽ jest dobrym przewodnikiem, aby szybko zbliżyć się do żądanej barwy. Jednak, aby spełnić wszystkie rygorystyczne wymagania niezbędne jest prowadzenie badań sprawdzających wszystkie parametry drukowania przemysłowego.

• Triada drukarska

Triada drukarska jest zestawem trzech kolorów pierwszorzędowych cyjanu, magenty, żółtego oraz dodatkowo czarnego. Nałożonenie na siebie trzech pierwszych kolorów nie daje idealnej czerni. Wynika to z niedoskonałości pigmentacji tych farb.
Farba czarna pomaga w ustaleniu jasności oraz kontrastu reprodukcji. Służy również do drukowania tekstów.
Walor każdej z barw pierwszorzędowych zmienia się w zlaeżności od powierzchni punktów rastrowych.
Jakość obrazu optycznego zależy od liniatury rastra, która jest wyrażona liczbą linii na cal.

• Separacje barwne

Kolorowy dokument jest zbudowany z nieskończonej liczby różnych barw. Głównym zadaniem separowania jest wyciągnąć z oryginału trzy kolory pierwszorzędowe cyjan, magenta i żółty, z których jest on zbudowany. W czasie procesów chemigraficznych dokument jest analizowany za pomocą trzech filtrów: czerwonego, zielonego i niebieskiego. Każdy filtr przepuszcza promieniowanie o barwie tego filtra i absorbuje inne. Zatem filtr zielony przepuszcza jedynie promieniowanie zielone, a zatrzymuje czerwone i niebieskie, które odbijają się od oryginału. W miejscach, gdzie zostanie, będzie przepuszczone promieniowanie przez filtr zielony na separacji koloru magenta będą białe miejsca, ponieważ czerwony + niebieski = magenta. Proporcjonalnie do nasycenia każdy kolor na separacji magenta będzie miał swój odpowiednik
w odcieniu szarości. W takim samym procesie uzyskuje się separację żółtego przez filtr niebieski (czerwony + zielony = żółty) i cyjanu przez filtr czerwony (niebieski + zielony = cyjan). W ten sposób każda z separacji jest kopiowana przez raster na czarno-biały film.

Istotne są również kąty ratstrów poszczególnych separacji, które muszą się różnić wystarczająco, aby nie powstał efekt mory.
Separacja koloru czarnego powstaje za pomocą trzech filtrów: czerwonego, niebieskiego i zielonego.

• Drukowanie

Drukowanie odtwarza obraz przez nakładanie separacji kolejnych trzech barw pierwszorzędowych i wyciągu koloru czarnego. Procesy fotochemiczne dzielą obraz na cząstkowe obrazy, a drukowanie łączy je z powrotem. Formy drukowe naświetlane przy pomocy separacji pozostawiają na papierze drobne punkty przezroczystej farby, która działa jak filtr i za pomocą subtrakcji odtwarza kolory oryginału.
Zasadą jest, aby warstwa każdej z barw pierwszorzędowych przepuszczała dwie składowe światła, lecz zatrzymywała trzecią. Nałożenie na siebie żółtego i magenty da czerwony kolor oryginału, podobnie jak cyjan i żółty dadzą zielony oraz cyjan i magenta dadzą niebieski.

• Barwy pierwszorzędowe

Charakterystyki kolorymetryczne gamy barw pierwszorzędowych zostały znormalizowane dla drukowania offsetowego. Określa je norma ISO 150/DIN 2846.
Barwy pierwszorzędowe cyjan, magenta, żółta zostały tak opracowane, aby możliwe było reprodukowanie możliwie najszerszej palety barw. Pigmenty używane do produkcji tych farb mają ściśle określone parametry kolorymetryczne.Triady takie, jak GEU, GFU czy DIN mogą wykazywać istotne różnice kolorymetryczne.

• Drukowanie barw specjalnych

Ma to miejsce, gdy barwa farby jest identyczna z reprodukowaną. Otrzymywana jest ona przez mieszanie składników w ściśle określonych proporcjach. Podłoże jest zadrukowywane kolorem farby, inaczej niż ma to miejsce w drukowaniu triadą, gdzie kolory uzyskuje się przez nakładanie kilku warstw różnych farb. Farby mieszane (specjalne) w stosunku do triady mają następujące zalety:

• Wierna reprodukcja barwy.
• Barwy są bardziej nasycone i mają lepszą jasność.Różnica ta jest istotna w przypadkach szczególnych kolorów (na przykład pomarańczowego).
• Możliwe jest użycie materiałów barwnych, które spełniają specyficzne wymagania (wysoka światłotrwałość, szczególna odporność chemiczna, itp.)